Wat willen wij kinderen leren over hoe zij techniek kunnen gebruiken voor hun eigen vorming en voor de vorming van hun omgeving? De grote rol van techniek in ons leven is onmiskenbaar. De kunst is om het juiste midden te vinden, op zoek te gaan naar een symbiose. Want het gaat er niet om een te veel van techniek buiten de deur te houden, maar om techniek op de juiste manier te gebruiken. Voor de invulling van een betekenisvol leven en een goede wereld.

"Techniek maakt ons tot de mensen die wij zijn. Techniek is overal. Via techniek en de digitale wereld nemen wij waar, begrijpen we de wereld. Hoe kunnen we ons daar op een verantwoorde manier aan binden? Dat is de grote vraag. Daarvoor is het nodig om ethiek in de techniek te verwerken. Dat kunnen we niet aan beroeps-ethici overlaten. Daarvoor moeten we techniek kritisch leren ondervragen. En onze kinderen moeten dat ook kunnen. Dat begint allemaal met het besef dat techniek onze samenleving ingrijpend verandert."

Lees hier het verslag van de dialoogsessie met Peter-Paul Verbeek en Monique Volman. Vanwege de AVG is het niet mogelijk videobeelden van deze sessie in dit magazine op te nemen.

Technologie ten dienste van waarden

Hoe gaan we in de toekomst om met technologie? We moeten kinderen daarop voorbereiden, om te voorkomen dat ze straks slaaf worden van die technologie. Hoe? Een gesprek met hoogleraar onderwijskunde Monique Volman en hoogleraar filosofie van mens en techniek Peter-Paul Verbeek.

Uitzoomen naar een ander perspectief, zoals schrijfster Marjolijn van Heemstra doet: dat helpt volgens Monique Volman bij het vinden van een antwoord op de vraag hoe je jongeren voorbereidt op de digitale wereld. Waarbij we ook niet moeten vergeten dat techniek volgens de hoogleraar onderwijskunde echt een middel moet zijn. "Op scholen is het nog te vaak een doel; ofwel vanuit de techniekdocent, ofwel vanuit ouders die techniek belangrijk vinden. Maar de techniek van de toekomst kennen we nu nog niet. Wel kunnen we kinderen leren om zich te verwonderen, zodat ze later antwoorden kunnen vinden op de vragen van hun tijd."

Visie als uitgangspunt

Volgens Volman ligt de aandacht op school te vaak op taal, rekenen en kennis. Terwijl het meer zou moeten gaan om 'de wereld' en 'de natuur'. "Pas dan kun je bepalen welke rol je wilt vervullen in de wereld en wat je hiervoor nodig hebt. Kinderen kennis meegeven mislukt vaak wanneer die kennis geen betekenis voor hen heeft."

Dat is het grote verhaal. Nu de praktijk. Dan helpt het om de visie van de school als uitgangspunt te nemen, adviseert Volman. "Wat is je onderwijsconcept? Hoe ga je dat concept vertalen naar de lessen? Wat laat je kinderen ermee doen? Dat is een ander vertrekpunt dan je afvragen wat je wilt gaan doen met de techniekdozen in de kast." Maar, zo erkent zij, omgekeerd laat techniek je ook weer nadenken over jouw visie. Zoals tijdens de grote sprong voorwaarts van het digitale onderwijs vanwege de coronacrisis. "Je gaat weer nadenken over de vraag waarom je ook alweer lesgeeft en hoe je interactie het beste kunt organiseren."

Techniek voor mensen, niet omgekeerd

De waarden uit de samenleving zijn dus leidend voor welke waarden je uit technologie wilt halen - ook wel value sensitive design genoemd. Dat vindt ook Peter-Paul Verbeek, hoogleraar filosofie van mens en techniek. "Kennis is essentieel, maar als we ons daartoe beperken, missen we veel." Techniek moet immers ten dienste staan van mensen.

Voorbeeld is een eetrobot. Die helpt mensen die niet meer zelfstandig kunnen eten. Verbeek: "Je zou die robot zo kunnen instellen dat iemand zelf kan bepalen op welk moment hij eten krijgt, in plaats van dat de robot dat bepaalt." Dat soort ethische keuzes vragen, in zijn optiek, om citizen ethics; ofwel: om vaardigheden die generaties van de toekomst helpen om daar straks keuzes in te maken.

Sensitiviteit ontwikkelen

Veel ouders zien nadelen aan moderne technologieën: door het thuisonderwijs zitten kinderen meer op computers en mobieltjes. "Maar dat is juist een mooie gelegenheid om het eens met ze over techniek te hebben en om die sensitiviteit te ontwikkelen", stelt Verbeek. "Je kunt ze ook opdrachten geven waardoor ze naar buiten moeten. Laat ze bijvoorbeeld ergens foto's van maken." En: "Van al dat gamen leren kinderen óók. Het is niet alleen 'dom' vermaak."

Meer weten?

Bekijk deze bijdragen uit het ochtendprogramma van 'Raising the Future'. Let op: links openen in een nieuw venster.