Gerard is ervaringsdeskundige op het gebied van dakloosheid. Pien is werkzaam bij de Dienst Koninklijk Huis. In de tuin van het Leger Des Heils in Den Haag gaan zij vijf kwartier met elkaar in gesprek. Over hoe het is om geen dak boven je hoofd te hebben en wat er nodig is om de (schuld)hulpverlening naar een hoger plan te tillen. Vier fragmenten uit een bijzondere ontmoeting.
Gerard: “Toen het mis ging zat ik flink aan de drank. Elke dag besteedde ik minstens tien euro aan alcohol. Ik zat in een uitkering dus dat hakt er dan flink in. Ik kreeg 700 euro per maand, maar de huur alleen was al 450. Omdat ik al forse schulden had, zou maandelijks ook nog eens 50 euro van mijn uitkering worden ingehouden. Maar ik kon de huur al niet eens betalen. Dus werd ik uit huis gezet. Van het één kwam het ander. Mijn uitkering werd stopgezet en al snel had ik helemaal niets meer.”
Pien: “Toen klopte je aan bij het Daklozenloket van de gemeente, neem ik aan. Hoe ging dat?”
Gerard: “Ik voelde me natuurlijk al niet goed, ik was behoorlijk depressief. Bij het Daklozenloket voelde ik me niet beter. Het lukte daar helaas niet om me meer mens te voelen.”
Pien: “Dat lijkt me verschrikkelijk. Jij bent namelijk afhankelijk van die mensen, dus daar kun je waarschijnlijk ook niet al te veel van zeggen.”
Gerard: “Ik ervaarde weinig respect, van niemand. Ook niet van de mensen van wie ik hulp verwachttte. Ik voelde me heel kwetsbaar. In hun ogen was ik alleen maar ‘die dakloze’. Zo voelde ik dat.”
Pien: “Nu heb je gelukkig weer een plek voor jezelf. Hoe belangrijk is dat?
Gerard: “Heel belangrijk. Van de Daklozenopvang kwam ik in de opvang in de Waagstraat terecht. Het was mijn redding. Een eigen bed, een eigen kast. Een koelkast waar ik mijn insuline in kon bewaren. Als ik dat wilde kon ik ook met andere bewoners eten, maar dat hoefde niet. Door dat dak boven mijn hoofd kwam ik eindelijk een beetje tot rust. Zo belangrijk. Want ik hoopte alles maar op. Er waren momenten dat ik op ontploffen stond. Maar inmiddels zijn we twee jaar verder en woon ik in een omklapwoning, nota bene met drie kamers voor mij alleen. Sindsdien kan ik al die oordelen van anderen veel beter hebben. Eindelijk ga ik een beetje ontspannen.”
Pien: “Heb je mensen met wie je daarover kan praten? Krijg je daar hulp bij? Of moet je dat zelf zoeken?”
Gerard: “Ik heb een goede persoonlijk begeleider. Daar kan ik mee praten. En ik heb goed contact met een van mijn zussen. Want veel mensen begrijpen het niet zo goed. ‘Je hebt toch een dak boven je hoofd, dus wat zeur je nou?’, zeggen ze dan.”
Pien: “Ik vind het zo moeilijk voor te stellen. Ik word er bang van. Het verhaal dat jij vertelt is zo beangstigend.”
Pien: “Als je eenmaal een deurwaarder op bezoek krijgt, dan zijn de problemen natuurlijk al te groot. Vroeg-signalering zou helpen. Maar hoe?”
Gerard: “Als de woningbouwvereniging bijvoorbeeld ziet dat het niet goed gaat, dan moet een medewerker eigenlijk samen met de huurder kijken wat er beter kan. En dat liefst met andere schuldeisers.”
Pien: “Nu mag dat natuurlijk niet, vanwege de AVG.”
Gerard: “Woningcorporaties zouden daar in hun huurcontracten iets over kunnen opnemen: ‘Als jij een betalingsachterstand hebt, dan willen we jou helpen. Ga je akkoord dat we dan jouw gegevens dan met anderen delen?’ Dat lijkt mij een eenvoudige eerste stap.”
Gerard: “Ik vond het leuk om met jou te praten. Ik kon mijn verhaal kwijt en ik hoop dat ik op die manier andere daklozen kan helpen. Mijn motto is: ‘You don’t need a reason to help people’. Ik had het idee dat jij echt luisterde naar wat ik zei, en dat mijn boodschap wordt doorgegeven.”
Pien: “Ik vind het heel leerzaam om jouw verhaal te horen. Ik probeer me te verplaatsen in hoe het zo heeft kunnen gebeuren. En ja: zo kan het gewoon gaan. Wat mij vooral bijblijft is wat jij zei over de opvang: dat je daar gezien wilt worden als mens. Dat knoop ik in mijn oren.”
Hoe is het om vrijpostig allerlei persoonlijke vragen te stellen aan een (ex-)dakloze? En hoe is het om jouw ingewikkelde levensverhaal te vertellen aan een totale vreemde? Maar misschien nog belangrijker: wat levert zo’n interactie op? Tijdens de ‘Homeless Journeys’ van ‘Schuldenlab070 presenteert…’ gingen verschillende duo’s anderhalf uur lang met elkaar in gesprek. Zes reacties na afloop.
“Ik kon mijn verhaal kwijt en ik hoop dat ik op die manier andere daklozen kan helpen, dat mijn ideeën over hoe het beter kan in Nederland worden meegenomen in een groter geheel. Mijn motto is: ‘You don’t need a reason to help people’. Ik heb geen blad voor de mond genomen en ken gelukkig ook geen schaamte. Ik zeg gewoon waar het op staat. Want wie eerlijk is, krijgt eerlijkheid terug. Mijn gesprekspartner was iemand van de Dienst Koninklijk Huis. Ik had het idee dat zij echt luisterde naar wat ik zei, en dat mijn boodschap ook wordt doorgegeven.”
“Ik heb met Anita gesproken. Zij vertelde mij: ‘Als je dakloos bent en schulden hebt, dan is één en één toch echt geen twee maar drie’. Het zou haar geholpen hebben als zij even die druk van alle schuldeisers niet had gevoeld toen zij op zoek was naar een dak boven haar hoofd. En eigenlijk moet het toch niet zo heel moeilijk zijn om zodra iemand zich komt registeren bij het Daklozenloket vorderingen ‘on hold’ te zetten. Er zijn al wat pilots in die richting. Ik wil die handschoen wel gaan oppakken.”
“Ik heb gesproken met een manager van de gemeente Den Haag. Ik heb haar mijn verhaal verteld en heb geprobeerd haar duidelijk te maken dat iemand echt niet zomaar naar het Daklozenloket stapt. Dat er in je hoofd echt al heel erg veel gebeurd is voordat je zover bent. Bij mij duurde het ook heel lang voordat ik moest concluderen dat ik het echt niet meer redde, dat ik mijn hele netwerk had ‘opgebruikt’ en werkelijk nergens meer terecht kon. Dan in al je kwetsbaarheid naar dat loket gaan en om hulp vragen, dat is een enorme stap. Ik heb het gevoel dat ambtenaren van de gemeente dat nog niet genoeg beseffen.”
“Ik heb gesproken met Hassan. Hij was gelukkig niet verslaafd aan alcohol of drugs en had geen grote psychische problemen. Maar hij had wel pech en heeft een aantal verkeerde keuzes gemaakt in zijn leven. Ik ben een hartstochtelijk voorstander van diversiteit. Maar door het verhaal van Hassan besef ik dat dit niet altijd goed is, bijvoorbeeld als dat betekent dat je zoals bij dakloosheid op plekken terecht komt waar mensen met allerlei soorten problemen bij elkaar zitten. Dan versterk je elkaar niet. Diversiteit is dus niet altijd verrijkend.”
“Ik heb een gesprek gevoerd met een deurwaarder. Ik snap natuurlijk dat zo iemand ook alleen maar in opdracht werkt. Maar ik heb wel tegen hem gezegd: ‘Heb je enig idee wat het effect is van jullie taalgebruik op mensen die toch al kwetsbaar zijn? En wat het effect is als je tien of meer van dat soort brieven per week krijgt? Snap je dan dat ze niet opengemaakt worden?’ Hij vertelde mij toen dat ze met een klantenpanel aan de gang willen. Ik zou daar zo in stappen, als ze mij daarvoor vragen. Hij heeft mijn kaartje meegenomen, dus wie weet. Niet eens voor mezelf – ik heb de boel weer aardig op de rit. Maar voor iedereen die hulp nodig heeft.”
Wat zijn creatieve ideeën om dak- en thuisloosheid te verminderen? Ideeën anders dan gebruikelijk, maar wel degelijk perspectiefrijk? Potentiële ‘game-changers’ worden gepresenteerd. We lichten er drie uit.
“Twee jaar geleden zijn we in Den Haag gestart met een Jongeren Perspectief Fonds. Kerngedachte was om niet direct schulden van deelnemers op te lossen, maar om hun perspectief centraal te stellen. Niet focussen op een stukje van hun leven, maar komen met een toekomstgerichte aanpak. We gaan nu een stap verder door een Dak- en thuislozen Perspectief Fonds te maken, samen met Society Impact.”
“Als de woningmarkt zo op slot zit, wat zijn dan nog andere plekken waar dak- en thuislozen terecht kunnen? Zijn er terreinen om de stad heen, waar dat misschien kan? Bij boeren bijvoorbeeld, die land ‘over’ hebben? Zij zouden op hun land Tiny Houses kunnen plaatsen, woningen die volledig verplaatsbaar zijn én betaalbaar. Zowel voor investeerders als voor onderverhuurders is daar een sluitend businessmodel voor te maken, bijvoorbeeld via woon-werkconstructies. Wij gaan verder onderzoeken of er boeren zijn die kansen zien in het opzetten van dergelijke social villages.”
“Finland is het enige land in Europa waar systematisch sprake is van een daling van het aantal dak- en thuislozen. Hoe dat kan? Daar huldigen zij het principe Housing First. In plaats van allerlei problemen op te gaan lossen, bieden zij dak- en thuislozen allereerst een woning aan. Dat is zeer contra-intuïtief, maar uiterst succesvol. Zo blijkt uit onderzoek dat minstens 50 procent van de deelnemers blijvend in de toegewezen woning blijven wonen. Bovendien blijkt het ook heel kosteneffectief te zijn.”
Binnen de aanpak ‘Collectief Schuldregelen’ hebben we met partijen afgesproken dat zij direct akkoord gaan met betalingsregelingen voor mensen in de schuldhulpverlening. Dit is een win-winsituatie: door het verkorten van de doorlooptijd kunnen meer mensen worden geholpen door schuldhulpverlening. Daarnaast nemen de uitvoeringskosten en administratieve lasten voor gemeenten en schuldeisers af. De eerste resultaten zijn al geboekt: klantdossiers worden 3x sneller afgehandeld en het aantal brieven dat moet worden verstuurd is drastisch verminderd.
De gemeente Den Haag ontwikkelde de aanpak in samenwerking met de gemeenten Amsterdam, Utrecht, de NVVK en ketenpartners, zoals zorgverzekeraars, uitvoeringsorganisaties en andere lokale partijen.
Meer weten? Lees hier verder
“Vanuit ons NVVK Innovatielab ondersteunen wij de aanpak Collectief Schuldregelen. Wij willen vernieuwing stimuleren en zo bijdragen aan meer effectiviteit en efficiëntie van schuldhulpverlening. Collectief Schuldregelen stáát daarvoor. Het mooie is dat er vanuit lokaal initiatief wordt gewerkt. Dat helpt bij het maken van afspraken met landelijke partijen. Die partijen weten dan namelijk dat er samenwerking mogelijk is. En dan zijn ze ook eerder bereid om dit landelijk uit te rollen.”
“Voorheen konden wij ons moeilijk inleven in de situatie van de klant. Maar nu kijken we anders en willen we onze maatschappelijke rol pakken, en bijdragen aan het oplossen van de schuldenproblematiek. Onze debiteuren gaan bijvoorbeeld mee op huisbezoek om te zien hoe mensen met schulden daadwerkelijk leven. Collectief Schuldregelen zorgt voor efficiëntie, waardoor er meer ruimte ontstaat bij hulpverleners voor vroegsignalering. Of om bijvoorbeeld het huishoudboekje met mensen op orde te brengen. En dat zorgt er weer voor dat mensen aan hun perspectief kunnen gaan werken.”
“Voorheen zagen we mensen met schulden als personen die niet willen betalen. Dat is veranderd. Nu zien we ze als mensen die er alles al aan hebben gedaan om hun rekeningen te betalen. Dit vertrouwen is de basis. En dat zorgt ervoor dat we sneller akkoord gaan met een betalingsvoorstel.”
“Als je samen optrekt, dan kan je veel meer bereiken. We zijn bijvoorbeeld met de gemeente Den Haag naar Wehkamp gegaan en hebben daar gezamenlijk het gesprek gevoerd. Je merkt echt dat je samen sterker staat en beter het gesprek kan voeren met schuldeisers. Als ik kijk naar de schuldhulpverlening ten opzichte van vroeger, dan is er heel veel aan het veranderen. Schuldeisers krijgen steeds meer vertrouwen in wat wij allemaal doen, en willen vaker meewerken aan goede afspraken.”
“Voordat ik naar Eneco kwam, werkte ik bij een gemeente. En daar was het beeld: schuldeisers willen niet meewerken. Maar Eneco wil wel degelijk meewerken. Wij kunnen laten zien dat een aanpak als Collectief Schuldregelen goed werkt. Samen met organisaties als Zilveren Kruis moeten we eigenlijk de barricaden op om andere schuldeisers te overtuigen ook mee te doen. Het heeft voor zowel de klant als voor de schuldeiser voordelen.”
“Ook bij ons intern kostte het even tijd om iedereen te overtuigen van deze aanpak. Het moest z’n vruchten gaan afwerpen. Nu wil iedereen juist dossiers zo snel mogelijk afhandelen. Het is ons zelfs al gelukt om een dossier binnen 32 dagen te regelen. Het mooie is: je kan de tijd en energie die je hiermee bespaart gebruiken om andere schuldeisers te benaderen en om daar goede afspraken mee te maken. Mijn droom is dat iemand bij ons binnenkomt en dat je dan razendsnel weet hoe de schuldsituatie eruitziet. Zodat iemand al binnen een paar weken zonder zorgen de deur uitloopt. En dat we onze mensen dan kunnen inzetten om te voorkomen dat mensen in de schulden komen!”
Collectief schuldregelen? Ga er maar aan staan. Want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Tijdens het Collectief Schuldregelen Spel konden professionals van diverse pluimage vast een beetje oefenen. Dat leverde een bonte verzameling quotes op
“ICT is een groot struikelblok. Ik ben heel veel tijd kwijt om bepaalde brieven te maken: er zijn veel brieven die op verschillende plekken staan.”
“Het taboe doorbreken blijft een issue. Het is moeilijk om mensen over de streep te trekken om hulp te zoeken.”
“We hebben zorgen over langdurige recidive. Hoe investeer je al vanaf het begin in duurzame gedragsverandering?”
“Wat is nou een sociaal beleid? Doen we dit alleen richting de burger? Of ook richting de schuldeiser?”
“We moeten de rekensom durven te maken: iemand met schulden kost de maatschappij heel veel geld.”
“Lukt het ons om 1 landelijke aanpak met elkaar te bedenken? Straks hebben we allemaal verschillende aanpakken.”
Een nieuwe methode om schulden aan te pakken betekent dat de gemeente niet langer jaarlijks zo’n 84.000 brieven hoeft te versturen. Het geld en de tijd die daarin gingen zitten worden voortaan gestoken in het helpen van mensen met een schuldenlast.
Lees het AD artikel hier
Stel: je hebt – zoals Beata - een budget van 40 euro per week. En dan komt op maandagochtend de docent van je kind naar je toe. Of je die 5 euro eigen bijdrage voor een schoolreisje wilt betalen. Doe je dat meteen? Lieg je dat je nu geen geld bij je hebt en volgende week betaalt? Of zeg je eerlijk dat je het eigenlijk helemaal niet kunt betalen?
Voor mensen met schulden zijn dit soort financiële dilemma’s aan de orde van de dag. Het zijn bepaald geen luxeproblemen; het gaat om basisbehoeften als boodschappen, persoonlijke verzorging en vervoer. De ene uitgave kan gevolgen hebben voor de overige uitgaven later in de maand. Wat doe je wel en wat doe je niet?
Zwartrijden
En kun je in sommige gevallen nog wel spreken van een keuze? Wat doe je bijvoorbeeld als je moeder plotseling is opgenomen in het ziekenhuis en je geen geld hebt om daar met het OV naartoe te gaan? Klop je (wéér) aan bij die bereidwillige buurman? Ga je zwartrijden? Of ga je noodgedwongen maar helemaal niet?
De rondleidingen door het Haagse Krap-Bij-Kas-Huis, een initiatief van Schuldenlab070 en Haag Wonen, worden verzorgd door Onzichtbaar Den Haag. Naast de casus van Beata vertellen ervaringsdeskundigen ook over hun persoonlijke situaties.
Op woensdag 25 september opende Schuldenlab070, in samenwerking met Haag Wonen, Onzichtbaar Den Haag en Kringloop Den Haag, het Krap-Bij-Kas-Huis in Moerwijk. Hier kun je ervaren hoe het is om met een heel kleine beurs te moeten rondkomen. De Haagse wethouder Bert van Alphen (Sociale zaken, armoedebestrijding, maatschappelijke opvang) en bestuurder Ria Koppen (Haag Wonen) waren erbij.
“Het oplossen van de schuldenproblematiek, daar hebben we héél Den Haag voor nodig. Dat begint bij bewustwording dat er veel mensen in de stad wonen die schulden hebben. We moeten het draagvlak vergroten om het openlijk met elkaar over dit onderwerp te kunnen hebben. Want vergis je niet, ook jij en ik kunnen door onvoorziene omstandigheden op straat komen te staan.”
“Ik herinner me nog goed de kruidenierswinkel bij ons in het dorp. Na de uitbetaling van de salarissen kwamen de grote gezinnen, die het niet breed hadden, altijd eerst trouw hun schuld afbetalen. Wat ik hiermee wil zeggen is: mensen met geldproblemen weten echt wel wat ze willen. Je moet ze geen regie opdringen, maar slechts ondersteuning bieden om hun zorgen zelf op te lossen.”
Mensen met schulden krijgen meer dan eens te maken met vooroordelen. Terecht? In het Krap-Bij-Kas-Huis word je ook op dit vlak een spiegel voorgehouden. Eigenlijk kun je pas oordelen als je iemands complete persoonlijke verhaal kent. Drie reacties op vooroordelen.
“Ik denk dat mensen met schulden juist heel goed met geld kunnen omgaan. Ze moeten dagelijks keuzes en afwegingen maken. Ze moeten dagelijks omgaan met de stress dat een verkeerde keuze grote gevolgen kan hebben. Dat lijkt mij ontzettend moeilijk. Daarom een groot compliment aan de mensen die op deze manier de eindjes aan elkaar knopen.”
Robert Kleissen, Haag Wonen
“Geldproblemen maar wel een huisdier? Dan zal het wel meevallen. Het is heel makkelijk oordelen vanaf de buitenkant, zeker als je in een bubbel leeft waarin iedereen het goed heeft. Maar misschien heeft iemand wel een huisdier om zich minder eenzaam te voelen. Vanwege de relatie met het dier zelf of vanwege de contacten met andere mensen tijdens het uitlaten. Daar sta je niet bij stil als je een situatie alleen vanaf de buitenkant kent.”
Sorayda Berkhout, SZW gemeente Den Haag
“Vanwege de dubbele ontkenning vind ik dit een heerlijke uitspraak. Ik mag graag een beetje de spot drijven met mijn eigen situatie. Van alle vooroordelen is dit wel de meest ware. Ik heb namelijk ook echt nooit geld. Tegelijkertijd is er met die constatering geen ruimte voor de context. Ik heb geen geld en dat is het dan, de rest doet blijkbaar niet ter zake.”
Joost Smallegange, ervaringsdeskundige Onzichtbaar Den Haag
Flanderijn is een incassobureau/ gerechtsdeurwaarder met elf vestigingen en zeshonderd medewerkers. Het bedrijf is landelijk een koploper in sociaal verantwoord incasseren. Chris Bakhuis is aanjager van dit traject en legt graag uit wat dit inhoudt.
“Het heeft vele aspecten, maar het komt neer op een actief minnelijk traject, het voorkomen van gerechtelijke kosten, het zoeken naar een passende oplossing voor de klant en doorverwijzingen als we vermoeden dat er andere problematiek speelt. Hiervoor hebben onze medewerkers uitgebreide training gekregen en ze krijgen ook veel vrijheid in hun werkwijze. Schulden zijn niet uniek, maar iedere klant heeft wel een uniek probleem. Dat vergt dus maatwerk. Een ander onderdeel is heldere communicatie. We hebben daarvoor duizenden documenten en brieven herschreven. En wellicht maken we op dit punt nog meer stappen, bijvoorbeeld met pictogrammen of films. Alles is erop gericht dat we in gesprek komen en dat mensen in beweging komen.”
“Niemand schiet iets op met torenhoge kosten, beslagleggingen of huisuitzettingen. De klant ziet zijn schuld in rap tempo oplopen door allerlei (gerechtelijke) kosten. En onze opdrachtgever krijgt vaak niet veel meer van de openstaande vorderingen betaald. Niemand wint. Iedereen verliest. Dus als uit gesprekken blijkt dat iemand echt niet kan betalen, moeten we het anders gaan oplossen. En weet dat een op de vijf huishoudens te maken heeft met problematische schulden. Het probleem is enorm, voor die individuele persoon natuurlijk, maar ook voor de maatschappij en de economie. Bedrijven kunnen immers alleen floreren als hun klanten de rekeningen betalen. En dus hebben we een vernieuwende aanpak nodig.”
“Ik wil dolgraag eerder in het proces een rol hebben. Onze medewerkers zijn goed geschoold en kunnen bijvoorbeeld adviseren, signaleren en doorverwijzen. We kunnen die spin in het web zijn, we komen namelijk bij zoveel mensen aan de deur. Hierbij speelt natuurlijk de AVG een rol. Wat mag je delen en wat niet? Hoeveel ruimte is er? Tegelijkertijd is er al veel verbeterd. Waar we vroeger nog water en vuur waren met sommige partijen, is de samenwerking nu zelfs innig te noemen. Neem bijvoorbeeld de samenwerking met partijen in Schuldenlab070; die is enorm verrijkend. In de ontmoeting ontdekken we hoe we met elkaar het verschil kunnen maken.”
“Dat is inderdaad een punt van aandacht. We doen nu in verschillende steden, in samenwerking met verschillende partijen, mee met allerlei pilots. Natuurlijk maken we ook kosten waar niet altijd baten tegenover staan. Zo gaat dat nu eenmaal met pilots en experimenten. Wij geloven dat er elders in de keten winstpunten behaald gaan worden met deze aanpak. Denk aan minder uitkeringen, minder ziekmeldingen door stress, minder criminaliteit, etc. We pakken graag die rol, maar ook bij ons moeten salarissen uiteraard betaald worden.”
De deurwaarder, dat is toch die boze man die je huis leeg komt halen of jou er zelfs uit zet? Rick is gerechtsdeurwaarder bij Flanderijn en de vriendelijkheid zelve. Net als zijn collega Linda. “Het komt inderdaad voor dat we beslagleggen ja, maar dat is vaak een uiterste maatregel. Ons werk is er juist op gericht om dit te voorkomen.” Sociaal verantwoord incasseren, noemen ze dat. Om te laten zien wat het werk van een deurwaarder inhoudt, nemen Rick en Linda (Rijks)ambtenaren en andere partners mee op pad. Wat valt hen op?
“Dat negatieve beeld over deurwaarders stel ik meteen bij. Ik zie dat ze hun werk met hart en ziel doen, met respect voor de klanten. Ze zijn goed getraind in gespreksvoering. Zo’n bezoek roept altijd emoties op, ook agressie. Maar als je daar goed mee omgaat, scheelt dat enorm. Ook het simpele feit dat ze het begrip klanten gebruiken en niet schuldenaars of crediteurs, zegt mij al heel veel. Wat ik meeneem naar m’n eigen werkpraktijk is dat we met partners veel werk moeten maken van voorlichting naar ondernemers. Ik leerde namelijk dat gebrek aan kennis, bijvoorbeeld over het belastingstelsel, veel problemen veroorzaakt. Het was wel confronterend om te zien dat de deurwaarder de Schilderswijk kende als haar broekzak. Het bevestigde maar weer eens dat de Schilderswijk een wijk is met veel schuldenproblematiek.”
Nasir Refa, stadsdeelmedewerker Schilderswijk
“Wat ik heel positief van de werkwijze van Flanderijn vind, is dat ze werken met een buitendienst. Dit zijn medewerkers die, nog voordat de deurwaarder op de stoep staat, contact leggen met de klant en proberen het gesprek aan te gaan. Wat is er aan de hand? Kunnen de schulden betaald worden? Speelt er misschien meer? Zijn er hulptrajecten of loketten waar iemand iets aan heeft? Want we weten dat schulden meestal niet op zichzelf staan, vaak is er meer aan de hand. Op deze manier is Flanderijn een ingang om andere problematiek te signaleren. Ook de deurwaarders gaan in eerste instantie uit van het minnelijke traject, want niemand wordt beter van gerechtelijke kosten: de klant niet, en de opdrachtgever/schuldeiser ook niet. Het is goed om te zien dat het niet alleen maar gaat om omzet draaien.”
Sophie van Helden, dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn, gemeente Den Haag
“Wat ik heftig vind van de schuldenproblematiek is dat ‘we’ als overheid een deel van het probleem zijn. En ik vind dat we ons deel in de oplossing moeten nemen. Samen dus. Het doet me goed dat deze spirit er bij alle partners is. We werken allemaal voor dezelfde doelgroep – de burger - en als we samenwerken en kennis delen, kunnen we zoveel meer voor deze mensen betekenen. Ik vond het heel interessant, maar het zou mijn werk niet zijn. Als deurwaarder kom je zo vaak slecht nieuws brengen en je zit altijd aan het eind van de keten. Ik haal juist meer voldoening uit het helpen voorkomen van problemen. Het meelopen met Rick maakt me des te meer gedreven om in mijn werk het verschil te maken.”
Steve Coelers, beleidsadviseur Armoede en Schulden, gemeente Den Haag
“Mijn radertjes draaien na vandaag op volle toeren. Wat kan ìk doen? Als je bij die mensen aan de deur staat zie je de gelatenheid. Ze sluiten zich af voor de buitenwereld, huizen verwaarlozen, er is verlies aan decorum. Dan maak ik me ongerust, want vaak zit er onder die gelatenheid een andere emotie, een hulpvraag. Confronterend, en we moeten er iets mee. Ik denk dan, het begin van een oplossing is het gesprek aangaan, luisteren. Wat is er aan de hand, wat heb je nodig, wie kan je hierbij helpen. Ik snap dat deurwaarders dit maar tot op zekere hoogte kunnen. Een goede suggestie van deurwaarder Rick vond ik een soort aanmeldsysteem voor deurwaarders. Het liefst landelijk, omdat er anders in elke gemeente weer andere procedures gelden. Als een deurwaarder een probleem signaleert, kan hij aanbieden om iemand aan te melden, zodat de juiste instantie snel contact opneemt. Bij iemand thuis in gesprek gaat, omdat anders de drempel te hoog is en iemand ‘zoekt raakt’. Zo’n contact kan net het zetje zijn dat iemand in beweging zet.”
Ingrid Leentvaar, Domeinadviseur Financiële Hulpverlening, gemeente Den Haag/ Schuldenlab070
Hallo. Ik ben Beata. Welkom in mijn wijk en mijn huisje aan de Rederijkerstraat. Ik woon hier nu een kleine 4 maanden. Samen met mijn 7-jarige dochter Sofie en onze ouwe trouwe viervoeter Snuffie. Een half jaar geleden ben ik gescheiden van Rob. We waren al 10 jaar samen, maar de laatste jaren kwam ons huwelijk onder druk te staan.
Den Haag - Zo begint het verhaal van de bewoonster van het Krap-Bij-Kas-Huis aan de Rederijkerstraat, in Moerwijk. Dit tijdelijke huis is een initiatief van Schuldenlab070, Haag Wonen en Onzichtbaar Den Haag. Kringloop Den Haag heeft gezorgd voor de spullen om het huis in te richten. Het huis werd woensdag 25 september geopend door wethouder Bert van Alphen (armoedebestrijding).
In het Krap-Bij-Kas-Huis stap je letterlijk het leven binnen van iemand die in armoede leeft. Je beleeft er een spannende en confronterende ervaring vol verhalen van ervaringsdeskundigen, gesprekken en discussies. Samen bespreek je hoe je omgaat met de dagelijkse dilemma's waar je tegenaan loopt als je weinig te besteden hebt. En de vooroordelen die er zijn over mensen met schulden. Tijdens het bezoek maak je keuzes, zoals Beata die dagelijks moet maken. En maak je aan het eind de confronterende balans op.
Bert van Alphen: "Ik wil dat heel Den Haag zich bewust is van het feit dat er mensen zijn die met heel weinig geld moeten rondkomen. Om die mensen te ondersteunen heb ik heel Den Haag nodig. En niet alleen 'elkaar kennen', maar weten welke problematiek er is en kijken op welke wijze je hier een bijdrage aan kunt leveren. In het Krap-bij-kashuis kunnen we dit nu ervaren."
Ria Koppen, financieel bestuurder Haag Wonen: "Haag Wonen vindt het ontzettend belangrijk om oog te hebben voor financieel kwetsbare huurders. Wij houden onze huren bewust laag en we hebben een sociaal incassobeleid. We zoeken direct persoonlijk contact met mensen die moeite hebben om hun rekeningen te betalen en zoeken samen een oplossing. Samen met de bewonerscommissie zijn we bezig om deze huizen te verbeteren en energiezuiniger te maken. Dat kan flink schelen in de energielasten en dat is goed voor mensen met een kleine beurs."
Corrie Sekrève, buurvrouw en voorzitter van de bewonerscommissie: "Ik woon met veel plezier in deze buurt. We lopen de deur niet plat als buren. Wel zien we elkaar hier vaak in de binnentuin. Dat zorgt voor saamhorigheid. We zijn blij met de verbeteringen die er aan zitten te komen, zoals dubbelglas en isolatie. De huur is hier voor ons nog betaalbaar en dat is heel belangrijk. Als mensen schulden hebben, houden ze het heel erg binnenshuis. Schulden blijven daardoor erg onzichtbaar voor elkaar."
De eerste bezoekers van het Krap-Bij-Kas-Huis zijn onder de indruk:
"Indrukwekkend en beangstigend dat mensen zo kunnen leven. Heb ik respect voor."
"De dilemma's die worden voorgeschoteld geven een klein inkijkje in de dagelijkse stress en onrust. Hoe klein dat inkijkje ook is, het maakt een grote indruk."
"Het levert bijzondere gesprekken op. Gesprekken die je eigen mening weer wat nuanceren, bijstellen of veranderen."
"Confronterend! Elke keuze heeft consequenties. En soms zijn keuzes geen keuzes."
Het Krap-Bij-Kas-Huis bezoeken? Het Krap-Bij-Kas-Huis is te bezoeken tot en met dinsdag 1 oktober. Er zijn elke dag 3 rondreizen, om 9, 12 en 15 uur. Meer info en aanmelden via schuldenlab070@denhaag.nl.
Bron: De Posthoorn
“Amargi betekent vrijheid. En daar gaat het hier om. Mensen die in beslag genomen zijn door geldzorgen zijn niet vrij. We willen in een vroeger stadium de samenwerking met partners opzoeken, anders is het te laat. Dan kan het nodig zijn dat je in elkaars werkveld aan de slag gaat. Zo kwam er recent via de SVB een aanmelding bij ons binnen. De betreffende persoon had een gokverslaving. Het aanmelden is geen kerntaak van de SVB. Maar dankzij hen is het hulptraject voor deze cliënt tijdig gestart.
Het is belangrijk om op het juiste moment hulp te bieden. Dat mensen pas hulp accepteren als ze de bodem geraakt hebben is niet zo, je moet ze op het juiste moment en met de juiste instanties benaderen. Zorgverleners, werkgevers, gemeenten en schuldeisers zijn de partijen waarmee we hier gezamenlijk hulp aanbieden.
Door preventief de handen ineen te slaan komen we mensen met financiële problemen op het spoor en voorkomen we veel leed. Tegelijkertijd besparen we enorm op de kosten. Denk bijvoorbeeld aan het ontruimen van woningen of het afsluiten van energie; dat kunnen we nu voorkomen”
“De gemeente Den Haag ondernam al veel activiteiten op het gebied van schuldpreventie. Het probleem was dat mensen die hulp nodig hadden vaak niet wisten bij welk loket ze moesten zijn. En als ze dan een afspraak hadden gemaakt, kwamen ze in veertig procent van de gevallen niet opdagen. Kwamen ze wel, dan kwamen ze veelal te laat. De schulden waren dan vaak al problematisch. De drempel was te hoog, het moest duidelijk anders.
We zijn toen de Helpdesk Geldzaken gaan uitrollen. In eerste instantie zijn we de verschillende wijken in de stad gaan verkennen. Zo kwamen de partners in beeld met wie we konden samenwerken, zoals gezondheidscentra en buurthuizen. Die samenwerking had resultaat: door via een persoonlijke benadering in een vertrouwde omgeving te werk te gaan, bereikten we veel mensen die ons eerder niet vonden. Tegelijkertijd boorden we een nieuwe doelgroep aan, mensen met (beginnende) geldproblemen maar (nog) geen problematische schulden. Met deze doelgroep zijn we preventief aan de slag gegaan. Op dit moment heeft de helpdesk 26 locaties in de stad. Het mooie is dat we cliënten horen over een afspraak met Jan, of met Fatima, in plaats van met iemand van de helpdesk. Ze kennen de mensen achter het loket, de drempel is laag.”
Het startsein is gegeven. De eerste cliënt die mag gaan profiteren van het Vaste Lasten Pakket (VLP) heeft zich al gemeld. Sylvia de Bruijn, projectleider van VLP is er klaar voor: “Vanaf nu kunnen we officieel zeggen dat de deur wagenwijd openstaat voor een pilot van 150 deelnemers.”
“Het vaste lasten pakket is een dienst die anderhalf jaar geleden is opgestart om mensen met beginnende financiële problemen te helpen. We bieden mensen met financiële problemen ondersteuning aan via verschillende loketten in de gemeente, bijvoorbeeld via de Helpdesk Geldzaken. Mensen vinden het moeilijk om, als er eenmaal betalingsachterstanden ontstaan, het overzicht te bewaren. Nota’s komen vaak op verschillende momenten, er wordt geschoven met rekeningen. Dat is link. Rekeningen blijven liggen, mensen krijgen boetes. Dan stapelt de schuld zich razendsnel op en ontstaat er paniek. Ons pakket gaat daarbij helpen. We bieden onze cliënten het overzicht waardoor rust ontstaat. Bovendien ontstaat er extra ruimte in de portemonnee omdat particuliere partners die meedoen met het initiatief kortingen aanbieden.”
“Als je nog niet echt in de grote financiële problemen zit is het moeilijk om toe te geven dat je hulp nodig hebt. Trots en schaamte proberen wij te voorkomen door het VLP positief neer te zetten en niet als iets voor zielige mensen. Met behulp van het pakket kunnen we mensen met overzichtelijke geldproblemen behoeden voor schulden. Preventie is cruciaal. En nazorg. De ervaring leert namelijk dat velen later terugvallen. Nazorg is preventie op die terugval te voorkomen.
“We openen voor de cliënt een aparte rekening voor de vaste lasten. Met wat er overblijft kan hij andere uitgaven doen. Het geeft de deelnemer overzicht en inzicht. En vooral: het geeft mentale rust. Het levert bovendien concreet voordeel op: partners van het VLP maken minder kosten doordat betalingen beter lopen. Er ontstaat een win-win-win situatie: voor deelnemers, bedrijven en hulpverlenende instanties.”
“Wij doen graag mee met het Vaste Lasten Pakket (VLP), we zien het als maatschappelijk verantwoord ondernemen. ls een cliënt in de problemen gekomen door zijn belgedrag, dan kijken we daar samen met hem naar. We gaan op zoek naar een duurzame oplossing, dat doen we met andere partners en bedrijven. In je eentje los je de schuldenproblematiek van iemand niet op. Iemand die niet op tijd betaalt kost ons geld. Met het VLP hebben we meer zekerheid dat er betaald wordt. We helpen onszelf en we helpen de klant. Samenwerken is hier sleutel tot succes.”
“Het is goed dat naast ons veel andere partners meedoen met het Vaste Lasten Pakket (VLP). Wij doen mee omdat we mensen in ons bestand hebben met een betalingsproblematiek. Als we deze mensen niet helpen kunnen ze in de problemen komen. En problemen veroorzaken stress. En stress verhoogt de zorgkosten. Het mooie van het VLP is de samenwerking met andere partners. Meestal zijn we niet de enige organisatie waar de klant betalingsproblemen mee heeft. Door met andere partijen samen te werken kunnen we de klant daadwerkelijk helpen en ernaartoe werken dat iemand echt schuldenvrij is en een toekomstperspectief heeft.”
“We hebben te lang gedacht dat we met belastingen de problemen kunnen voorblijven. De schuldenproblematiek is geen probleem van de overheid maar van de samenleving. En die samenleving dat zijn wij allemaal. Gelukkig zijn er steeds meer bedrijven die daar ook zo over denken. Die inzien dat het zijn weerslag heeft op de productiviteit en de ziektekosten. Het helpt als ondernemers meewerken, we kunnen het niet alleen. Van initiatieven als deze word ik heel erg blij. En als er veertig van de honderd mensen geholpen zijn, dan slaan we onszelf niet op de borst. Nee, dan ga we aan de slag met de andere zestig.”
Mooi hoor, zo’n Vaste Lasten Pakket en de Haagse pilot ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’. Maar hoe gaat dat dan in de praktijk? Hoe kom je daarvoor in aanmerking? De fictieve casus ‘Melvin’ (20).
Melvin is momenteel 20 jaar oud. Hij komt uit de Schilderswijk en groeide op in een redelijk arm gezin met zijn twee broers. Zijn vader heeft een uitkering, zijn moeder werkt als administratief medewerker in het ziekenhuis. Hij heeft veel vrienden en is goed in voetbal geworden doordat hij dagelijks op de straat met vrienden aan het spelen was.
Hoewel Melvin best pienter is, was leren niet zijn grootste kwaliteit. Hij blijft twee keer zitten op de mavo en school voelt dagelijks als een straf voor hem. In het laatste jaar wordt zijn vader ernstig ziek en hij neemt onder andere een deel van de zorg op zich. Dat is echter de druppel om te stoppen met de mavo. Zijn vader overlijdt een jaar later en Melvin moet al vroeg op eigen benen leren staan zonder dat hij een opleiding heeft afgerond.
Hij verdient zijn geld als afwasser in een restaurant. Hij vindt het niet leuk en het verdient ook niet zo goed, maar zo krijgt hij in ieder geval wat binnen waar hij net van rond kan komen. Maar dan raakt hij verliefd op Mirthe. Op allerlei manieren probeert hij indruk te maken op haar. Hij neemt haar mee uit eten en koopt cadeaus die hij eigenlijk niet kan betalen. Ook de telefoonrekening loopt hoog op en zo maakt Melvin zijn eerste schulden.
Op een dag ziet hij een scooter op straat staan met de sleutel erin. De eigenaar geeft wat af bij de slager. In een flits beslist hij om de scooter te pakken en rijdt ermee weg. De eigenaar rent scheldend en tierend achter hem aan, maar hij is al op volle snelheid. Zijn hart klopt in zijn keel en hij voelt een mix van paniek en overwinning. In deze cocktail van emoties let hij niet goed op en in dezelfde straat rijdt hij tegen een geparkeerde auto aan.
Melvin is wonder boven wonder ongedeerd, maar zowel de auto als de scooter hebben flinke schade. De eigenaar van de scooter heeft ondertussen de politie gebeld en Melvin wordt veroordeeld tot een (deels voorwaardelijke) werkstraf met als bijzondere voorwaarde een verplicht reclasseringscontact en een schadevergoedingsmaatregel voor de schade aan de scooter en de geparkeerde auto.
Hij wordt door de reclassering toegeleid naar een deeltijd niveau 2 opleiding (BBL / leerwerkplek) in de horeca, krijgt (nagenoeg) alles op de rit m.b.v. de reclasseringspilot ‘Schuldenvrij terug in de maatschappij’. Hij heeft nog wel een schadevergoedingsmaatregel lopen waar hij nog aan vast zit en het is duidelijk dat hij op het gebied van financiën nog wat extra ondersteuning kan gebruiken. Hij heeft een gebrek aan overzicht en soms een te ‘optimistisch’ bestedingspatroon. De reclassingspilot biedt hem daarom ook toegang tot het Vaste Lasten Pakket (VLP).
Voor Melvin gaat er een wereld open. “Ik snap weer een beetje waar mijn moneys heen gaan en wat ik kan spenden”, vat hij alle ontwikkelingen samen. Via het VLP heeft hij bovendien geen zorgen meer dat zijn energie betaald wordt. En hij profiteert van de zogenaamde ‘bespaarcheck’: “Ik heb een betere deal gefixt voor mijn mobiel.”
"Met 'Schuldenvrij terug in de maatschappij' willen we een versnelde schuldenaanpak realiseren voor reclasseringscliënten. De kans van slagen op een succesvolle re-integratie wordt hierdoor groter, de kans op recidive kleiner. Als er sprake is van schulden wordt de cliënt door zijn toezichthouder aangemeld bij een vrijwilliger, die op zijn beurt zorgt voor aanmelding bij de gemeente. Een schuldregelaar gaat vervolgens aan de slag met de schulden van de cliënt."
It takes a city to solve debt. Onder dit motto hebben we in Den Haag de krachten gebundeld om innovatieve oplossingen voor armoede en schulden te ontwikkelen. We werken als gemeente daarbij inmiddels 3 jaar intensief samen met 28 partners; private partijen, landelijke uitvoerings- en maatschappelijke organisaties. Samen vormen we Schuldenlab070; dankzij succesvolle projecten ondertussen een belangrijke beweging.
Inmiddels is er ook SchuldenlabNL. Hierin worden reeds beproefde projecten, die mensen duurzaam schuldenzorgenvrij maken, landelijk opgeschaald. En in Almelo is onlangs Schuldenlab Almelo opgericht.
Tijdens de bijeenkomst ‘Een Schuldenlab in jouw stad’ gaven Schuldenlab070, SchuldenlabNL en Schuldenlab Almelo een toelichting op hun werkwijze. Beleidsmedewerkers, programmamanagers, kwartiermakers en lijnmanagers uit het hele land kwamen naar Den Haag om zich te laten inspireren. Er werd gesproken over innovaties, realisatie, schalen & het borgen van projecten, bestuurlijk draagvlak en financieringsconstructies.
Met deze vragen kwamen de bezoekers naar Den Haag:
“Bij het oplossen van de schuldenproblematiek moeten we niet alleen denken vanuit maatschappelijke partners, of maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het aanpakken van de schuldenproblematiek in Nederland levert allerlei organisaties ook wat op; want schulden kosten ook deze organisaties veel geld. Vanuit deze filosofie is Schuldenlab070 ontstaan. We werken samen met landelijke partners, omdat ook die partijen op zoek waren naar een plek om in pilotvorm nieuwe aanpakken uit te proberen.”
“Voorheen zetten we bij een gezin waarin opvoedproblemen waren, opvoedondersteuning in. Dit deden we dan vanuit het perspectief van jeugdhulp. Maar als er tegelijkertijd problematische schulden spelen, dan is het dweilen met de kraan open. Die schulden moeten worden aangepakt. Wij waren in Almelo al bezig met de doorbraakmethode (in Den Haag is dit Sociaal Hospitaal) en we zagen de resultaten daarvan. Dat hielp bij het op elkaar krijgen van de handen voor een Schuldenlab Almelo.
Schuldenlab geeft ons de mogelijkheid om heel gericht en gefocust iets aan de schuldenproblematiek te doen. En dat samen met partners. Je kunt het als gemeente niet alleen, en dat moet je ook niet willen. Het is een maatschappelijk probleem. En partners, die krijg je gewoon ook aan boord. Ze willen echt heel graag. Voor de gemeente is het soms wel moeilijk dat ze niet het primaat hebben. Maar dat in zo’n constructie de samenwerking twee kanten op gaat.”
