Innovatie in het kleine familiebedrijf (Limburg)

Dit is de MKB-deal

Innovatie is van levensbelang voor ondernemingen, of ze nu groot zijn of klein. Grote ondernemingen kunnen daarvoor eigen medewerkers inzetten of professionele ondersteuning inkopen. Kleine ondernemingen hebben vaak minder mogelijkheden. Maar net dat extra zetje in de rug kan hen verder helpen.

Juist bij mkb-familiebedrijven, die drijven op betrokken eigenaren en/of directieleden, kan vernieuwing een bottleneck zijn bij de ontwikkeling van het bedrijf. De MKB-deal ‘Innovatie in het kleine familiebedrijf (Limburg)’ beoogt daar iets aan te doen. Doel is het borgen van de continuïteit van deze bedrijven door in te zetten op het vergroten van hun innovatiekracht.

Daarvoor richten de partners in deze deal zich op de huidige ondernemers en de potentiële nieuwe generatie opvolgers in zo’n zestig tot tachtig mkb-bedrijven. Inzet van de inspanningen is de kansen te benutten die innovatie biedt in de huidige bedrijfsvoering en bij een eventuele bedrijfsoverdracht aan een volgende generatie.

Door die vernieuwingskansen tijdig bij de huidige en toekomstige eigenaren en directies onder de aandacht te brengen, hopen de partners in deze deal de toekomstbestendigheid van het kleinere familiebedrijf te vergroten. Stappen hierin zijn: bewustwording, kennisdeling, kennisoverdracht en het bouwen van een kennisdatabase.

‘Innovatie is sleutel voor succesvolle overdracht’

Aan het woord: Monique Princen (l), voorzitter MKB Limburg en Ron Heuts (r), directeur van Heuts assurantiën.

In veel kleinere Limburgse familiebedrijven is innovatie een nog vaak onderbelicht element in de bedrijfsstrategie, terwijl vernieuwing en nieuwe kansen essentieel zijn voor het uitbouwen van de lange-termijncontinuïteit. Daardoor lopen deze bedrijven het risico binnen vijf jaar te verdwijnen.

Monique Princen: “Zo’n 80 procent van de economie in Limburg draait op het mkb en 70 tot 80 procent daarvan is een familiebedrijf. Familiebedrijven zijn voor onze provincie enorm belangrijk. Hun betekenis gaat verder dan louter economisch. Zij zijn ook stevig verankerd in en zeer betrokken bij de lokale gemeenschappen.”

'Leidend is steeds datgene waar de deelnemers behoefte aan hebben.'

Ron Heutz: “Uit onderzoek van de Universiteit van Maastricht blijkt dat, als er niet snel iets gebeurt, veertig procent van deze familiebedrijven over vijf jaar niet meer bestaat. Óf de ondernemers stoppen omdat zij geen opvolging hebben gevonden. Óf ze worden overgenomen. Het vinden van opvolging is voor veel familiebedrijven heel moeilijk, zo blijkt uit onderzoeken. Dat komt omdat veel van deze bedrijven verouderd zijn. Voor dochter, zoon of andere familie zijn zij daarmee minder interessant voor overname. Innovatie is als het ware de sleutel voor een succesvolle bedrijfsoverdracht.”

De MKB-deal gaat familiebedrijven helpen om hun innoverend vermogen te vergroten. In de hoop zo die opvolging eenvoudiger te maken.

Princen: “De koplopers hebben geen hulp nodig. Die weten wel hoe zij hun bedrijf in de toekomst interessant moeten houden, ook voor toekomstige generaties. Maar het peloton dat daarachter opereert, dat kan wel wat hulp gebruiken. Denk aan ondernemingen met twintig tot veertig medewerkers, die vaak geen HR-afdeling hebben en hands on opereren. Deze ondernemers zijn vaak te druk met de sores van alledag en hebben nauwelijks ruimte om ver vooruit te kijken. Laat staan een jaar of vijf. En dat is wel nodig om te overleven. En om een levensvatbaar plan voor de toekomst te maken, zowel op het gebied van innovatie als voor de opvolging.”

Heutz: “Voor deze groep bedrijven starten we een project dat twee jaar gaat duren. Idee is om zoveel mogelijk ondernemers van familiebedrijven in verschillende groepjes bij elkaar te brengen, en met hen allerlei thema’s bij de kop te pakken, gericht op innovatie. De groepjes krijgen ondersteuning van een gespreksleider en we vliegen professionals in, onder andere van de Universiteit van Maastricht, de Kamer van Koophandel, het MKB Limburg of Zuyd Hogeschool. Maar ook van koplopers, als dat nodig is. In drie Limburgse regio’s willen we zes van deze netwerkgroepen starten, met daarin vertegenwoordigers van acht tot tien familiebedrijven.”

Princen: “In eerste instantie richten we ons op het brede gesprek rondom innovatie. Leidend is steeds datgene waar de deelnemers behoefte aan hebben. In de groepjes moet op die manier een bepaalde vertrouwdheid ontstaan. Is dat gelukt en wordt daarmee ook het innovatieve vermogen van veel ondernemers vergroot, dan is daarna een doorstart mogelijk naar een volgend traject.”

Dat klinkt als ‘ambitieus, maar te doen’. Toch zijn er ook nog leeuwen en beren op de weg.

Heutz: “Het grootste probleem is om genoeg ondernemers te vinden die zich voor twee jaar willen committeren aan dit project. En vooral ook de juiste ondernemers. Want in een pilotgroep die wij al gedraaid hebben, zaten allemaal ondernemers die al bewust over deze materie nadenken. Maar hoe krijg je dat mkb-peloton zover om aan te schuiven? Dat zover nog niet is? Hoe leg je dat belang uit? Bovendien: als je meedoet, leg je wel je hele hebben en houen op tafel. Dat vereist flink wat durf.”

'Ik zou trots zijn als we via deze MKB-deal pakweg vijftig ondernemers uit het peloton zo kunnen mobiliseren dat zij aansluiting vinden bij de koplopers.'

Princen: “Idee is om te starten met een symposium, bijvoorbeeld bij Limburg Leads, waar we zo’n vijftig van deze bedrijven bij elkaar gaan brengen om de noodzaak van dit project goed neer te zetten. Bedrijven gaan we echt op allerlei manieren prikkelen om mee te doen. Hoe precies, daar gaan we nog over nadenken. Ze moeten er echt bij willen horen. Daarnaast organiseren we natuurlijk al veel andere bijeenkomsten voor bedrijven, dus veel contacten liggen er al. Dat geldt ook voor de partners in dit project: de provincie Limburg, de Universiteit van Maastricht en Zuyd Hogeschool. Met elkaar hebben we een enorm groot en relevant netwerk waar we uit kunnen putten.”

De MKB-deal betekent een versnelling van de start van dit project.

Princen: “Idee is uiteraard dat alle deelnemers en partners gaan investeren in deze MKB-deal. Het extra geld van het Rijk is belangrijk omdat we daarmee opstartmogelijkheden krijgen. Bijvoorbeeld om met alle partijen een roadmap te ontwikkelen, waarin we ook vastleggen wie precies wat gaat doen. Zo hebben we bijvoorbeeld al afgesproken dat de Universiteit van Maastricht een kennisdatabase rondom innovatie in familiebedrijven gaat opbouwen en expertmeetings gaat organiseren bij bedrijven zelf. Ook kunnen we dankzij deze deal een aantal workshops alvast in de steigers zetten. Het wordt allemaal net even gemakkelijker.”

Heutz: “Ik zou trots zijn als we via deze MKB-deal pakweg vijftig ondernemers uit het peloton zo kunnen mobiliseren dat zij aansluiting vinden bij de koplopers. En nog trotser als we erin slagen om die eerste groep ondernemers zo enthousiast te krijgen dat zij innovatie omarmen en als het ware ambassadeurs van innovatie in het familiebedrijf worden.”

Over de deal

‘Groeiend elan’

“Ik hoop dat deze MKB-deal leidt tot een groeiend elan in mkb-familiebedrijven met toegenomen innovatie en vernieuwing, door kennisdeling tussen bedrijven en kennisoverdracht vanuit de Universiteit Maastricht en de Zuyd Hogeschool. Daarmee verwachten we ook meer familiebedrijven in stand te kunnen houden. Ook hopen we dat de onderwijsinstellingen hun waarde voor het Limburgse bedrijfsleven - met inzet van studenten en het opzetten van een monitoringsysteem voor de ontwikkeling van familiebedrijven - nog beter kunnen vormgeven.”

Joost van den Akker, gedeputeerde Economie, Sport en Onderwijs.

‘250 Keukentafelgesprekken’

“Wij brengen kennis over en begeleiden familiale ondernemers en hun opvolgers in hun innovatie-expeditie. De kennis die ontwikkeld wordt tijdens deze MKB-deal borgen en ontsluiten we in een kennisbank. Dat begint met het vastleggen van de nulsituatie. Dat doen we aan de hand van zo’n 250 keukentafelgesprekken met ondernemers, en de daaropvolgende sessies met de ondernemers in netwerkgroepen. Op basis hiervan kunnen we de leeruitkomsten meten en kennis overdragen naar de ondernemers en de beleidsmakers.”

Anita Van Gils, Associate Professor in Entrepreneurship and Family Business aan Maastricht University