De Staat van het MKB 2019

Mkb is drijvende kracht achter groei Nederlandse economie

Het gaat goed met de Nederlandse economie en het mkb is het fundament
Het bruto binnenlands product (bbp) is in 2018 voor het vijfde jaar op rij gegroeid en het midden- en kleinbedrijf (ondernemingen tot 250 werknemers) is goed voor maar liefst 71% van de werkgelegenheid en 62% van de toegevoegde waarde. Bovendien groeit het mkb op alle fronten: wat betreft het aantal bedrijven (5,1%), werkgelegenheid (2,9%), toegevoegde waarde (5,3%) en ook arbeidsproductiviteit (2,4%).

Structurele groei van mkb wordt geremd

Er zijn ook een aantal factoren te benoemen die een remmende invloed hebben op het structurele groeivermogen van mkb-bedrijven. We zien:

• Lage investeringen
  Ondanks de economische groei nemen de bedrijfsinvesteringen niet toe> Sterker nog, deinvesteringsquote van het mkb daalt met 3% ten opzichte van 2011.
• Krappe arbeidsmarkt
  Een kwart van de ondernemers wordt belemmerd door een tekort aan personeel. Tegelijkertijd is arbeid relatief goedkoop doordat de lonen in veel sectoren zijn achtergebleven bij arbeidsproductiviteitsontwikkelingen. Daardoor hebben ondernemers minder prikkels om te investeren in arbeidsbesparende technologieën, terwijl die vaak de motor achter arbeidsproductiviteitsstijging zijn. nadere analyse van cijfers leidt tot de volgende observaties:

De productiviteit van het mkb neemt toe, maar de motor draait niet optimaal
De arbeidsproductiviteit en de groei lopen per bedrijf en bedrijfstak sterk uiteen. Kleinere bedrijven blijven achter in productiviteit bij de grotere.

Slechts een klein deel van de bedrijven groeit door naar een hogere grootte/klasse
Voortdurend starten bedrijven en groeien bedrijven door, net zoals er bedrijven zijn die krimpen en stoppen. Deze dynamiek zorgt voor vernieuwing in de economie: bedrijven met nieuwe verdienmodellen treden toe tot de markt en dagen bestaande bedrijven uit om productiever te worden. Slechts 5% van de mkb-bedrijven die bestonden in 2010 is in 2018 naar een hogere grootteklasse gegroeid. Per saldo groeien te weinig bedrijven door. Hierdoor is het moeilijk om de productiviteit van het mkb als geheel te laten groeien; immers, schaal is een belangrijke factor.

Een groot deel van het mkb is kwetsbaar voor conjuncturele schommelingen
De investeringsquote van het mkb is al jaren laag en is, ondanks de hoogconjunctuur niet gegroeid maar gedaald. In vergelijking met buitenlandse bedrijven financiert het Nederlandse mkb veel investeringen uit intern vermogen, en blijven mogelijkheden voor externe financiering onbenut. Tegelijkertijd lopen de solvabiliteits- en rentabiliteitsratio’s van het mkb gemiddeld gezien op. Dit wijst erop dat ondernemers nu weinig investeren in de groei van hun bedrijf; het aantal financierngsaanvragen is in Nederland ook relatief laag ten opzichte van het buitenland.

Er wordt weinig geïnvesteerd in de grote transities
Transities zoals verduurzaming, digitalisering en globalisering vormen voor veel ondernemers een uitdaging. Cijfers lsaten zien datslechts een klein gedeelte van het kleinbedrijf investeert in R&D, digitalisering, innovatie en internationalisering. Ook investeren kleinere bedrijven minder in de ontwikkeling van hun werknemers; slechts 13,6% van de werknemers in het microbedrijf ten opzichte van 19,4% van de werknemers in het grootbedrijf volgde een cursus of opleiding in 2018.

Duurzame groei van het mkb stimuleren

Bedrijven moeten productiever worden
Gebeurt dit niet dan dreigt, zoals ook in eerdere jaarberichten is geconstateerd, de groei stil te vallen en de concurrentiepositie achteruit te gaan. Daarom is er op korte termijn een nog krachtiger ‘peloton’ van mkb-ondernemers nodig dat blijft investeren in het eigen verdienvermogen.

Het Nederlands Comité voor Ondernemerschap introduceert in dit jaarbericht een model voor duurzame productiviteitsgroei
Dit analysemodel laat zien aan welke knoppen ondernemers kunnen draaien om het verdienvermogen van hun bedrijf te vergroten. Bovendien toont het aan beleidsmakers welke factoren belangrijk zijn voor het verbeteren van het verdienvermogen van ondernemingen,en daarmee dus voor de structurele productiviteitsgroei.

Ondernemers hebben baat bij een hogere investeringsambitie
Juist in een periode van hoogconjunctuur doen ondernemers er goed aan om meer te investeren: vooral in hun menselijk kapitaal en in de wijze waarop ze hun bedrijf ‘runnen’. Daarmee verhogen ze de (arbeids)productiviteit van hun bedrijf en wordt de Nederlandse economie structureel sterker.

Geef ruimte aan ondernemers

Om het groeivermogen van het mkb te faciliteren en te bevorderen ligt er ook een taak voor overheden
Het Comité ziet een aantal belangrijke aandachtspunten voor het beleid van nationale en regionale overheden.

• Focus het beleid niet alleen op de koplopers maar ook op het peleton. Daar zit het grootste gedeelte van het bedrijfsleven en daar kan de grootste impact op het groeivermogen worden gerealiseerd.
• Stimuleer gezonde marktdynamiek door actief beleid te voeren dat gericht is op doorgroei. Fiscale prikkels dienen doorgroei niet in de weg te staan.
• Zet in op grootschalige en mkb-brede investeringen in menselijk kapitaal. Ondersteun het mkb bij initiatieven op het gebied van een leven lang ontwikkelen, zodat werkenden hun vaardigheden blijvend op marktconform niveau kunnen houden. Stel hierbij niet de baan centraal maar de mens. Ondernemers en werkenden hebben hier zelf ook verantwoordelijkheid voor. Er zijn al veel marktinitiatieven, de overheid kan daarom een initiërende en vervolgens aanvullende rol spelen.

Lees het volledige Jaarbericht Staat van het MKB 2019.